Procedura Startowa
Wstęp
Witam! Na dzisiejszych zajęciach przećwiczymy procedurę startową dla A-10C. Umiejętność ta jest niezbędna w misjach, gdzie zadanie zaczynamy na centralnej płycie postoju samolotów (CPPS) lub w schronohangarze (opcja tzw. „parking ramp”).
Każdy pilot wypracowuje trochę inną kolejność wykonywania czynności startowych. Ważne, by zrozumieć zależność współpracy poszczególnych podzespołów i nie popełnić błędu przy uruchomienia kluczowych systemów.
Celowo nie będę podawał wszystkich skrótów klawiszowych. Uważam, że każdy nowicjusz powinien w pierwszej kolejności zapoznać się z dokładnym położeniem poszczególnych podzespołów, przyrządów i systemów samolotu.
Przygotowanie do lotu
Przed każdym prawdziwym lotem wykonuję się procedurę walk-around / ta część jest czysto teoretyczna i nie znajduje odzwierciedlenia w symulatorze /. Polega ona na obejściu samolotu i wizualnym sprawdzeniu jego mechanizmów. W trakcie walk-around sprawdza się stan goleni podwozia i opon, łopat wentylatora silnika, stan podwieszonego uzbrojenia oraz kilka innych ważnych systemów.
Po wejściu do kokpitu należy sprawdzić czy wszystkie przełączniki, pokrętła i wskaźniki znajdują się w poprawnej pozycji. Wystarczy szybki rzut okiem po kokpicie (zgodny z ruchem wskazówek zegara zaczynając od lewej konsoli, poprzez panel centralny, a na prawej konsoli kończąc). Generalnie wszystkie przełączniki powinny znajdować się w pozycji NORMAL lub OFF.
/ Dokładną listę poprawnej konfiguracji kokpitu przed uruchomieniem silników znajdziecie w instrukcji (plik „DCS A-10C Flight Manual EN.pdf” w katalogu „Doc” znajdującym się w głównym katalogu gry) na stronach 416-427 oraz 598-601 /
W symulatorze zawsze, gdy rozpoczynamy misję na płycie postojowej, nasz samolot znajduje się w konfiguracji umożliwiającej natychmiastowe przejście do czynności startowych. Wobec tego przejdźmy do części praktycznej.
Start
Standardową procedurę startową rozpoczyna się od włączenia zasilania elektrycznego, uruchomienia pomocniczej jednostki mocy APU, później lewego a następnie prawego silnika i wreszcie włączeniu i ustawieniu wszelkiej niezbędnej awioniki.
1. Najpierw ustaw przełącznik akumulatora (BATT – „bartery”) na prawej konsoli w pozycję PWR („power” – zasilanie).
2. Teraz ustaw przełącznik przetwornika („Inverter”, na tym samym panelu) w górną pozycję STBY („stand by” - gotowość). Wtedy liczne instrumenty samolotu zasili napięcie przemienne (AC). Dostarczy to także moc iskrownikom potrzebną do zapłonu silników.
3. Wciśnij migający żółtym światłem guzik MASTER CAUTION (ostrzeżenie) na przedniej górnej konsolecie UFC („Up Front Controller”) pod ekranem przeziernym HUD („Head-Up Display”), aby uciszyć sygnał dźwiękowy.
4. Gdy zasilanie elektryczne już działa, możemy włączyć oświetlenie kabiny (jeśli lot wykonujemy nocą). W tym celu ustaw przełącznik EMER FLOOD („Emergency Flood Switch” – awaryjny przełącznik oświetlenia kabiny) w pozycję górną.
5. Lampki INST INV, L/R ENG HOT na panelu ostrzegawczym powinny zgasnąć.
6. Poświęć chwilę na przetestowanie systemów awaryjnych i ostrzegawczych, by być pewnym, że otrzymasz sygnał, gdyby coś poszło nie tak:
a. Wciśnij i PRZYTRZYMAJ guzik SIGNAL LIGHTS LAMP TEST (test lampek sygnalizacyjnych) na przedniej części lewej konsoli i upewnij się, że wszystkie lampki w kokpicie są podświetlone oraz że słyszalny jest sygnał dźwiękowy;
b. Teraz test pożarowy – obok guzika LAMP TEST zaraz po prawej znajduje się przycisk FIRE DETECT BLEED AIR LEAK TEST (test detekcji ognia i szczelności sprężonego powietrza). Wciśnij go i przytrzymaj w celu sprawdzenia działania podświetlenia trzech dźwigni typu-T gaśnic silników i APU na przednim panelu poniżej HUD’a (ekranu przeziernego).
7. Sprawdź wskaźniki ITT silników („Interstage Turbine Temperature” – temperatura turbiny sprężarki) na przednim panelu po prawej poniżej – powinny pokazywać wartość poniżej 150 ˚C. Czerwona metka nie może być widoczna.
8. Upewnij się, że wszystkie trzy lampki podwozia świecą się na zielono – a nie na czerwono.
9. Sprawdź wskaźnik i poziom paliwa. Naciśnij i przytrzymaj guzik obok zegara. Upewnij się, że obie wskazówki (lewa i prawa) pokazują 3000, a licznik 6000.
Po puszczeniu przycisku wskazówki powinny wrócić na pozycję wskazującą obecną ilość paliwa – sprawdź czy jest zgodna z oczekiwaną.
10. Na przedniej konsoli ustaw zegar czasomierza.
11. Na Panelu Regulacji Tlenu ustaw przełącznik SUPPLY w pozycję ON i sprawdź czy okienko FLOW wskazuje pracę urządzenia (wraz z wdechem pojawia się biały kolor). Bez uruchomienia tego systemu lecąc na dużych wysokościach możemy odczuć efekt choroby wysokościowej (mogą nastąpić problemy z widzeniem, a nawet utrata przytomności).
Wciśnij i przytrzymaj przycisk OXY IND TEST („Oxygen Indicator Test” – test wskaźnika rezerwy tlenu) – gdy wskazania spadną poniżej wartości 0,5 litra, zapali się lampka ostrzegawcza na panelu sygnalizacyjnym i rozbrzmi sygnał dźwiękowy.
12. Jeśli temperatura jest bliska lub poniżej zera stopni Celsjusza, a warunki atmosferyczne grożą oblodzeniem, należy włączyć PITOT HEAT (ogrzewanie rurki Pitota) na prawej konsoli. Jest to ważne, by nie utracić autentyczności wskazań przyrządów pokładowych w powietrzu. Nie poprawne dane parametrów lotu mogą prowadzić do przepadnięcia („korkociągów”) i ostatecznie katastrofy. Ogrzewanie rurki pitota należy jednak wyłączyć przed samym kołowaniem i czasie startu na pasie. Zbyt długie włączenie PITOT HEAT w czasie, gdy samolot stoi na ziemi, może prowadzić do przegrzania systemu.
13. Następnie musimy zapewnić zasilanie trzem radiom pokładowym, by móc komunikować się z Kontrolą Lotów (ATC) lub obsługą naziemną:
a. ustaw pokrętło „VHF/AM Frequency Mode” na TR („Transceiver” – odbiornik);
b. powtórz proces dla radia VHF/FM;
c. przekręć pokrętło funkcji radia UHF w pozycję MAIN (główna);
d. ustaw żądane częstotliwości dla każdego radia, by komunikować się z kontrolą ATC, AWACS, tankowcem lub JTAC. Wszystkie przyrządy posiadają możliwość programowania stacji (PRELOAD). (Więcej o radiach w manualu „DCS A-10C Flight Manual EN.pdf” na stronach 140-146 oraz 432-434).
14. Teraz jesteśmy już gotowi rozpocząć rozruch silników, ale najpierw zamknijmy owiewkę kokpitu, by zminimalizować hałas. Kliknij i przytrzymaj Prawy Przycisk Myszy na przełączniku CANOPY CONTROL SWITCH po prawej stronie z przodu nad prawą konsolą lub wciśnij kombinację klawiszy „Lewy Control + C” na klawiaturze.
15. Rozruch silników zabierze kilka minut i wymaga wykonania paru czynności. Najpierw musimy zapewnić zasilanie pompom paliwa (BOOST PUMPS) zbiorników lewego i prawego skrzydła oraz lewego i prawego zbiornika w kadłubie. Ich cztery przełączniki znajdziesz na Panelu Systemu Kontroli Paliwa („Fuel System Control Panel”) z przodu lewej konsoli. Wszystkie należy ustawić w górną pozycję.
16. Ustaw przełączniki przepływu paliwa lewego i prawego silnika w pozycję NORM.
17. Sprawdź czy przełączniki pracy silników („Engine Operate Switch”) na panelu przepustnicy („Throttle Panel”) też znajdują się w ustawieniu NORM.
18. Żeby uruchomić silniki musimy najpierw włączyć pomocniczą jednostkę mocy APU („Auxiliary Power Unit”) w pozycję START (lewa konsola), która wygeneruje niezbędne do zapłonu sprężone powietrze.
19. W czasie rozruchu APU obserwuj dane na zegarze EGT („APU Exhaust Gas Temperature” – temperatura gazów wylotowych APU) oraz zegar obrotów turbiny RPM na przyrządach wskazań pracy silnika EMI („Engine Monitoring Instruments”) w prawej dolnej części panelu przedniego.
20. Poczekaj, aż zgaśnie światło L-FUEL PRESS (niskie ciśnienie paliwa) na panelu sygnalizacyjnym.
21. Teraz wróćmy do panelu elektryki („Electrical Panel”). Ustaw generator APU w pozycję PWR. To umożliwi generatorowi APU zasilenie samolotu i odłączy akumulator, który musi jednak pozostać włączony, pełniąc rolę zapasowego zasilania awaryjnego.
22. Wskazania APU EGT powinny ustabilizować się pomiędzy 400˚C-450˚C w trybie jałowym, ale krótko wzrosną nawet do 760˚C w czasie minuty. Obroty RPM APU ustabilizują się, gdy osiągną wartość 100%.
23. Uruchom CDU („Control Display Unit„ – jednostka kontroli wyświetlaczy) oraz EGI („Embedded GPS/INS Navigation System” – zintegrowany system nawigacji GPS/INS) w pozycję ON. Systemy potrzebują czasu do pełnej inicjacji.
24. Poproś kontrolę lotów ATC o pozwolenie na start silników. W tym celu ustaw Przełącznik Mikrofonu, na manetce przepustnicy ciągu („Throttle”), w pozycję „do przodu” (MIC SWITCH FORWARD – kombinacja klawiszy „Lewy Alt + NUM+”), by użyć radia VHF/AM).
Pojawi się menu z ponumerowanymi pozycjami odpowiadające klawiszom funkcyjnym na klawiaturze. Wciśnij klawisz F5 (ATC), następnie wybierz z listy lotnisko, na którym się w danej chwili znajdujesz (najpewniej klawisz F1 – pamiętaj o ustawieniu poprawnej częstotliwości!) oraz ponownie F1, by finalnie poprosić o pozwolenie. Jeżeli lotnisko funkcjonuje normalnie, pozwolenie uzyskasz niezwłocznie wraz z krótką informacją o warunkach atmosferycznych (kierunek i prędkość wiatru). VHF/AM radio menu: HOTAS Mic Switch FORWARD (LALT+NUM+) → Main → ATCs... (F5) → < Kolkhi-Senaki > (F1) → Request start-up (F3).
25. Pomimo otrzymania pozwolenia z wieży kontrolnej, powinniśmy również ostrzec wszystkich dookoła o zamiarze włączenia silników. W tym celu wykorzystuję się światła nawigacyjne samolotu:
a. włącz światła pozycyjne (POSITION) na Panelu Kontroli Oświetlenia (Light Control Panel) na prawej konsoli w pozycję FLASH (błysk);
b. upewnij, że przełącznik PINKY na przepustnicy znajduje się w pozycji „do przodu” (klawisze „Lewy Alt + P”);
c. jeśli lot będzie odbywać się nocą w szyku z innymi maszynami, niezbędne będzie włączenie oświetlenia do lotu w formacji. Służy do tego pokrętło FORMATION, które steruje natężeniem światła;
d. włącz światło antykolizyjne, gdy działa APU.
26. Już teraz uruchom sterowanie przedniego koła NWS („Nosewheel Steering”) wciskając klawisz „Insert” na klawiaturze. Uchroni to przed samoczynną rotacją samolotu w prawo przy uruchomieniu pierwszego (lewego) silnika. Samolot nie posiada przełącznika hamulca postojowego, więc w rzeczywistości procedura rozruchu odbywa się przy założonych klinach pod kołami – tej funkcji symulator nie posiada. Przycisk NWS pełni także inne funkcje w czasie lotu, jak np. oświetlanie celu wiązką laserową).
27. Sprawdź czy przepustnica na twoim kontrolerze jest w pełni zamknięta. Teraz uruchom lewy silnik przesuwając lewą manetkę przepustnicy lekko do przodu w pozycję jałowej pracy („IDLE”) naciskając kombinację klawiszy „Prawy Alt + Home”. Czynność ta automatycznie rozpocznie zapłon. Zawsze rozpoczynaj rozruch od lewego silnika, ponieważ zapewnia on działanie głównego systemu hydraulicznego samolotu, który umożliwia operowanie powierzchni sterowych i hamulców kół.
28. Obserwuj przyrządy silnika i ciśnienia hydrauliki – wskazówki powinny pokazywać wartości w zielonym zakresie (zegar ITT wskaże na moment 900˚C, aby ostatecznie ustabilizować się na poziomie 275-865˚C, a poprawne ciśnienie systemu hydraulicznego waha się miedzy 2800-3350 psi).
29. Powtórz czynności nr 27 i 28 dla prawego silnika („Prawy Control + Home” – przesunięcie prawej manetki gazu w pozycję jałową IDLE). Do jego startu też używane jest sprężone powietrze wytwarzane przez APU, a nie pierwszy silnik, jak mógłbyś przypuszczać.
30. Sprawdź poprawność działania lewego system hydrauliczny ustawiając klapy w pozycji dolnej (DN – „down”), a następnie wracając w pozycję „w pełni górną” („full up”). Obserwuj wahania wskazań ciśnienia hydraulicznego.
31. Częściowo otwórz hamulce aerodynamiczne zatrzymując wysunięcie w połowie włączeniem na moment „emergency retract switch” (przełącznika awaryjnego chowania hamulca aerodynamicznego) na Awaryjnym Panelu Kontroli Lotu („Emergency Flight Control Panel”) na lewej konsoli. Kontynuuj pełne wyciągnięcie hamulca, następnie w pełni go zamknij.
32. Wykonaj test powierzchni sterowych wychylając drążek i pedały steru kierunku we wszystkie strony. Obserwuj czy wszystko działa jak należy.
33. Zbadaj trymer samolotu. W tym celu przełącz „Pitch/Roll Trim” na Awaryjnym Panelu Kontroli Lotu w pozycję EMER OVERRIDE („Emergency Override” – awaryjne obejście). Użyj grzybka obok, aby sprawdzić działanie trymera. Po wykonaniu tej czynności przestaw przełącznik w pozycję NORM.
34. Gdy oba silniki działają, możemy uruchomić generatory lewego i prawego silnika na panelu elektrycznym na prawej konsoli. Wykonanie tej czynności pozwala wyłączyć generator APU na tym samym panelu oraz samą pomocniczą jednostkę mocy APU na panelu przepustnicy.
35. Kiedy obroty APU spadną do 0%, wyłącz światło antykolizyjne. Natomiast pozostaw oświetlenie pozycyjne w dalszym ciągu w trybie FLASH.
36. Odblokuj sztuczny horyzont SAI („Standy Attitude Indicator”) na przednim panelu. Aby to zrobić przekręć pokrętło przyrządu w lewo aż zniknie czerwona metka. Następnie przekręć pokrętło tak, by wskaźnik zrównał się z poziomem sztucznego horyzontu.
37. Włącz IFFCC („Integrated Flight and Fire Control Komputer” – zintegrowany komputer kontroli lotu i prowadzenia ognia) na Panelu AHCP („Armamemnt HUD Control Panel” – Panel Kontroli Uzbrojenia HUD) na przednim panelu w pozycję środkową TEST.
38. Włącz CICU („Central Interface Control Unit” – centralna jednostka kontroli interfejsu) na tym samym panelu (AHCP).
39. Naciśnij przycisk ENT na konsolecie UFC pod HUD na przednim panelu, by uruchomić wbudowany test (BIT) systemu IFFCC. W czasie jego trwania nie ruszaj drążkiem, ani sterem kierunku.
40. Po zakończonym teście przełącz IFFCC na panelu AHCP w górną pozycję.
41. Przekręć pokrętła obu wyświetlaczy MFCD („Multi-Function Colour Display” – kolorowy wyświetlacz wielofunkcyjny) w pozycję DAY (dzień) lub NIGHT (noc – jeśli lot odbywa się nocą i przy użyciu gogli noktowizyjnych). Po pewnym czasie pojawi się strona DTS UPLOAD na obu ekranach. Tutaj należy wgrać wszelkie potrzebne dane jak plan lotu czy program uzbrojenia z kartridża danych umieszczanego przed każdym lotem w czytniku komputera pokładowego. W tym celu naciśnij odpowiedni przycisk (jeden z wielu znajdujących się na obudowie MFCD dookoła ekranu), przy którym wyświetlona jest informacja LOAD ALL (wgraj wszystko). Poczekaj mniej więcej 15 sekundach aż ponownie pojawią się kropki przy wszystkich opcjach DTS wyświetlonych na MFCD.
42. Gdy wszystkie dane zostały wgrane przejdź na panel AAP poniżej CDU na prawej konsoli. Przekręć pokrętło STEER PT w pozycję FLT PLAN, by uaktywnić zaprogramowany plan lotu.
43. Włącz odbiornik TACAN na prawej konsoli klikając dwa razy Prawym Przyciskiem Myszy (PPM) na pokrętło, aby wskazało pozycję T/R. Ustaw wymagany kanał, na którym pracuje nadajnik lotniska. Można ściszyć pulsujący dźwięk pokrętłem VOLUME na odbiorniku.
44. Poniżej na prawej konsoli włącz odbiornik ILS („Instrument Landing System” – system wspomagający lądowanie na przyrządach) klikając PPM na pokrętło, by wskazało pozycję PWR. Ustaw częstotliwość, na jakiej pracuje ILS lotniska. Można ściszyć pulsujący sygnał dźwiękowy pokrętłem VOLUME na odbiorniku.
45. Przekręć pokrętło na HSI („Horizontal Situation Instrument” – przyrząd sytuacji horyzontalnej), znajdującego się centralnie na dole przedniego panelu tak, by wskazówka pokazała kurs zgodny z kierunkiem pasa startowego z aktywnym ILS, na który ustawiliśmy częstotliwość odbiornika ILS.
46. Ustaw ciśnienie barometru pokrętłem, aby wskazówka pokazywała 0 stóp.
47. Włącz lewe i prawe kanały kierunku i wysokości SAS („Stability Augmentation System” – system polepszenia stabilności) na lewej konsoli w pozycję ON.
48. Teraz wciśnij guzik T/O TRIM („Take-off Trim”) na tym samym panelu, aby wycentrować trymer powierzchni sterowych w pozycję do startu.
49. Włącz system ANTI-SKID w lewej części przedniego panelu – przełącznik w górnej pozycji zapobiega poślizgowi kół.
50. Na lewym MFCD przejdź na stronę TAD klikając odpowiedni klawisz na obudowie wyświetlacza. Tutaj znajdziesz przesuwaną mapę z narysowanym planem lotu. Na stronie TAD znajduje się również opcja NET w prawym dolnym rogu. Kliknij na guzik obudowy przy danej opcji. Przejdziesz na stronę podrzędną, gdzie można zmienić ustawienia swoich numerów identyfikacyjnych w sieci cyfrowej, która pozwala na przesyłanie danych między samolotami. Pierwszy numer to OWN ID – podrzędny identyfikator w grupie. Drugi to GROUP ID – numer grupy.
51. Gdy ustawienia sieci zostały naniesione, można włączyć JTRS („Joint Tactical Radio System” – radio połączonego systemu taktycznego) na AHCP na przednim panelu.
52. Ustaw pokrętło panelu CMSP („Countermeasures Signal Processor” – procesor sygnałów przeciwdziałania) w pozycję STBY („standby” – gotowość). Jeśli zamierzasz wykonać lot bojowy, możesz w tym miejscu stworzyć program sterujący wystrzeliwaniem sekwencji flar, dipoli (pasków aluminiowej folii) czy też przeciwdziałania radioelektronicznego. Ale zostawmy ten temat na inne zajęcia.
53. Gdy EGI zakończył proces ustawienia danych (inaczej ALIGN), na ekranie CDU (lub na prawym MFCD na stronie CDU/SYS/ALIGN) zaczyna migać informacja INS NAV READY. Należy wówczas przejść z trybu GROUND (na ziemi) w tryb NAV (nawigacja), klikając guzik przy danej opcji.
54. Wybierz EGI jako główny i nadrzędny system nawigacji, wciskając przycisk na panelu NMSP („Navigation Mode Select Panel” – panel wyboru trybu nawigacji) na przednim panelu poniżej.
56. Obok EAC zaraz po prawej znajduje się przełącznik LASTE („Low Altitude Safety Targeting Enhancement” – system bezpieczeństwa wspomagania celowania na niskiej wysokości). Ustaw go w górnej pozycji.
Obejrzyj także video wykonane na potrzeby szkolenia, oraz przejdź także to w samouczku w symulatorze. Trenuj! Trening czyni mistrza.
Przed kołowaniem
57. Uzbrój fotel katapultowany zamykając dźwignię na lewej konsoli.
58. Włącz światła kołowania. Przełącznik „Landing Lights” znajduje się w lewej części panelu przedniego na „Landing Gear and Flap Control Panel” (Panel Kontroli Podwozia i Klap). Należy ustawić go w dolnej pozycji (TAXI).
59. Wysuń klapy w pozycję do startu, czyli 10 stopni (wskaźnik z podziałką co 10 stopni znajduje się na Panelu Kontroli Podwozia i Klap).
60. Ponownie skontaktuj się z kontrolą ATC i poproś o pozwolenie na kołowanie. Kontroler powinien wskazać aktywny pas, w kierunku którego możesz już rozpocząć kołowanie.
To tyle na dziś. Na następnych zajęciach wykonamy kołowanie, start, lot po kręgu nad lotniskowym, próbne podejście i lądowanie.
