FS2004: JAK-3 (Captain Sim)

Pod tym tytułem (bardzo trafnym) kryje się kolejny wspaniały dodatek do Microsoft Flight Simulator 2004 “A Century of Flight”. Samolot myśliwski z czasów II wojny światowej biura konstrukcyjnego inż. A. S. Jakowlewa wyprodukowany przez firmę CaptainSim. W recenzji tej skupię się na ogólnej ocenie produktu, nie będę “wchodził” w szczegóły monografii samolotu myśliwskiego JAK-3, od tego są odpowiednie publikacje dostępne na rynku. Recenzja ta będzie traktowała wyłącznie o plusach i minusach produktu. Wspomnę także o podobieństwach oraz o różnicach modelu lotu, będę się tutaj opierał na wspomnieniach pilotów którzy latali oraz walczyli na tym samolocie. Na początku recenzji chciałbym przytoczyć dwa fragmenty wspaniałej książki autorstwa byłego pilota pułku “Normandie Niemen” Francois De Geoffre “NORMANDIE NIEMEN – wspomnienia pilota”. Fragmenty te dobitnie świadczą o tym czym był samolot myśliwski JAK-3 dla pilotów pułku “Normandie Niemen”. Zapraszam do lektury.  

“...Nareszcie! Rakieta wystrzeliła ku niebu. Silniki warkoczą. Czternaście “Jaków” drży niczym charty trzymane na smyczy. Oto ruszają z miejsca, kołują po ubitym śniegu i sprawnie, para za parą wychodzą w powietrze...”  

“...Pięknego letniego poranka (13 sierpnia) 1 pułk “Normandie Niemen”, wciąż jeszcze stacjonujący na lotnisku Alitus, “fasuje”, jak się to mówi w gwarze wojskowej, słynne samoloty “JAK-3”. Przybywają z Saratowa. Prowadzone przez radzieckich pilotów jeden po drugim lądują opodal stanowiska dowodzenia. Cały pułk przybiega w pośpiechu. Wszyscy szaleją. Krzyczymy, gestykulujemy. Jeden z pierwszych idę pogłaskać samolot, który odtąd miał być całym moim życiem, któremu je od tej chwili zawierzę...”  

ZAPUSK! czyli zaczynamy... 

Tradycyjnie już CaptainSim przyzwyczaił nas do swoich wysokiej jakości produktów, nie inaczej jest i tym razem. Standard który jest prezentowany przez JAKa-3 ukazuje nam to co (miejmy nadzieję!) BoB pokaże dopiero za jakiś czas!

Aby móc cieszyć oczy JAKiem-3, musimy oczywiście go nabyć. Produkt kosztuje 24$ plus opłaty manipulacyjne, najlepszą drogą zakupu i chyba jedyną jest skorzystanie z karty kredytowej. Jest to dopiero początek całej procedury. Po zakupie musimy jeszcze produkt aktywować, dostajemy wtedy unikatowy klucz który odpowiada naszemu numerowi klienta przy zakupie. Jeżeli jesteśmy podłączeni do internetu aktywacja nie stanowi problemu i odbywa się automatycznie. Jeśli natomiast zdarzy się tak, że internetu nie mamy, musimy napisać stosowny list do CaptainSim (mają chyba najlepszą pomoc techniczną), dostajemy wtedy odpowiedni program do aktywacji offline i już znajdujemy się w gronie użytkowników JAKa-3!

JAK-3 jest obecnie w postaci pliku “do ściągania”, być może za jakiś czas będzie dostępna atrakcyjniejsza wersja pudełkowa wzbogacona o jakieś inne dodatkowe bajery.

Instalacja JAKa-3 nie nastręcza problemów, przebiega szybko i sprawnie (muszę przyznać że robiłem to z wypiekami na polikach...z wrażenia oczywiście).

Tak jak we wcześniejszych produktach CaptainSim, tak i tu otrzymujemy wraz z JAKiem-3 manual w formacie pdf. oraz edytor do zmiany konfiguracji wyposażenia samolotu.

Manual zawiera oprócz ogólnych wskazówek proponowanych przez CaptainSim fragment oryginalnej radzieckiej instrukcji pilotażu JAKa-3 z okresu II wojny światowej, nie byłbym sobą gdybym nie pokusił się o zdobycie kompletnej instrukcji pilotażu JAKa-3, co zresztą mi się udało!

Edytor TCE pozwala nam na “ściąganie” kamuflaży z internetu, “bezbolesne” instalowanie ich w katalogu JAKa-3. Bardzo ciekawa jest natomiast opcja “wymiany” żarówek w lampkach podświetlających kabinę w nocy. Możemy również ingerować w wersję silnika naszego “charta”.

Tu uwaga, przy zmianie wersji silnika najlepiej jest podeprzeć się stosowną literaturą!!

Do wyboru mamy trzy wersje silników, a mianowicie: WK-105PF2, WK-107 i WK-108. Dla miłośników demonstrowania umiejętności pilotażowych na pokazach lotniczych dostępna jest opcja zmiany kolorów “smugaczy”.  

W symulatorze mamy do wyboru dwie wersje JAKa-3, które są dodatkowo zaopatrzone w perfekcyjnie wykonane kamuflaże.

Wersja Jaka-3 z 1944 roku:

• JAK-3 z okresu powrotu do Francji. Po reaktywowaniu “Arme de L'Air”, samolot przemalowano na jednolity kolor RLM 02 Grau pochodzenia poniemieckiego.

• JAK-3 stylizowany na malowanie JAK-1B zdobytego na Kubaniu w 1943 roku.

• JAK-3 aspiranta Rene Marchi z pułku “Normandie Niemen”, zima 1944-45, prawdopodobnie z okresu pobytu w Elblągu.

• JAK-3 porucznika Rogera Sauvage z pułku “Normandie Niemen”, Prusy Wschodnie, Maj 1945 rok.

• JAK-3 polskiego lotnictwa, 1 pułk lotnictwa myśliwskiego “Warszawa”, 1946 rok.

• JAK-3 RAF, stylizowane na malowanie JAK-9D.

• JAK-3 USAF, stylizowane na malowanie JAK-9P.

• JAK-3 WWS, Bohatera Zw. Radz. S. W. Nosowa, pilota 150 GPM, 13 GDM, koniec 1944 roku.

• JAK-3 WWS, dowódcy 303 Dywizji Myśliwskiej, generała-majora Georgija Nefjodowicza Zacharowa. W składzie tej dywizji walczył też pułk “Normandie Niemen”.

• JAK-3 WWS, parada zwycięstwa, 1945 rok.

• JAK-3 jugosłowiańskie siły powietrzne, 113 Dywizjon myśliwski, Lubliana, lato 1945 roku.

Wersja Jaka-3 z 2004 roku:

• JAK-3 malowanie nieznanego pochodzenia, prawdopodobnie użytkownik prywatny, 2004 rok.

Model z zewnątrz prezentuje się wspaniale. Wszystkie detale samolotu zostały odtworzone z największą pieczołowitością. Na modelu w zasadzie nie doszukałem się jakichkolwiek braków tzn. załamań “siatki” w najbardziej niekorzystnych miejscach w których powinna się załamywać, takimi miejscami są np.:wloty powietrza na krawędzi natarcia skrzydeł, zasłonki tuneli wylotowych chłodnic oleju, chłodnica wody oraz kołpak. Płat, lotki (typu Frize), klapy lądowania (typu krokodyl), kadłub, usterzenie, podwozie zostało wykonane na najwyższym poziomie (pełna mechanizacja goleni i amortyzatorów podwozia głównego, podwozia tylnego, widoczne są również pracujące łamane zastrzały podwozia głównego, wsporniki zamykania osłon podwozia oraz osłony podwozia głównego jak i podwozia tylnego). Nawet takie szczegóły jak dźwignie napędu steru kierunku, dźwigienki napędu trymerów steru wysokości  również zostały uwzględnione, co więcej elementy te są animowane! Spore wrażenie robią również wskaźniki paliwa na skrzydłach. Antena radiostacji również została wykonana wraz z izolatorem. Reflektor do lądowania w nocy oraz lampki pozycyjne są również wykonane na ogólnym wysokim poziomie całego modelu. Jednak największe wrażenie robi całkowicie wymodelowany silnik WK-105PF2! Jest to w zasadzie replika tego silnika oraz pieczołowicie wykonanej instalacji. Wykonano kompletne łoże tego napędu oraz stelaż pokryw silnika. Obrys łopat śmigła WISZ-105 Seria-1 jest jak najbardziej poprawny. Pisząc o wymodelowanym silniku WK-105PF2 muszę wspomnieć o pięknie wymodelowanych kolektorach wydechowych na których zaznaczono spawy i nie jest to tylko zaznaczenie na teksturze. Po uruchomieniu dwunasto cylindrowego silnika naszym oczom ukazuje się dym (brakuje jeszcze płomieni) wydobywany z kolektorów wydechowych, robi to naprawdę niesamowite wrażenie.

Przy okazji opisywania modelu 3D silnika WK-105PF-2 należałoby opisać to co jest muzyką dla naszych uszu. Dźwięk silnika WK-105PF-2 jest wykonany na bardzo wysokim poziomie, obsługuje całkowicie standard 5.1 tylko wtedy jeśli dysponujemy odpowiednim zestawem nagłaśniającym w standardzie 5.1 najlepiej z głośnikiem nisko tonowym (możemy w ten sposób pozbyć się niewygodnych sąsiadów, a my poczujemy się jak w prawdziwym samolocie) oraz kartą dźwiękową 5.1. Inaczej nie będziemy cieszyć się z “pomrukiwania” dwunasto cylindrowego serca naszego “charta”. Ciekawostką którą zaobserwowałem jest również wydobywanie się co jakiś czas strzałów z silnika. Dźwięk tego silnika po prostu czuje się w sobie.

Wymodelowano również uzbrojenie które ukazuje nam się po zdjęciu pokryw silnika. Uzbrojenie składa się z działka SzWAK kalibru 20 mm strzelającego przez wał reduktora silnika oraz dwóch zsynchronizowanych karabinów maszynowych UBS kalibru 12.7 mm strzelających przez tarczę obrotów śmigła. Zauważamy również iż autorzy nie zapomnieli nawet o taśmach amunicyjnych oraz o skrzyniach amunicyjnych. Repliką silnika naprawdę można się delektować. Patrząc na model z zewnątrz zauważamy również detale kabiny w której siedzi pilot, trzymając ręce na drążku sterowym oraz na przepustnicy (które są oczywiście animowane), oczywiście cała postać jest również animowana. Pięknie wymodelowano celownik optyczny PBP-1A, sterownicę nożną, lusterko wsteczne które również jest animowane, wspomniany wcześnie drążek, przepustnicę, sterownicę nożną, dźwignię regulacji składu mieszanki, skoku śmigła, fotel pilota (miska fotela wraz ze stalową płyta za plecami pilota), radioodbiornik RSI-4, zamocowanie anteny do osłony kabiny, tablicę przyrządów oraz wskaźnik ciśnienia tlenu w butli! To po prostu trzeba zobaczyć, ba należy!

Opiszę teraz to co odnajdujemy w kabinie od wewnątrz oraz na zakończenie opiszę różnice i podobieństwa w modelu lotu. Podkreślam tu, że podpieram się wyłącznie wspomnieniami pilotów.

Kabina jest całkowicie 3D (mogę uznać to za duży plus gdyż kabina 3D robi wrażenie). Autorzy w tym modelu pominęli kabinę 2D, załączyli natomiast dwa małe panele: tablicę rozdzielczą instalacji elektrycznej oraz panel do zmiany częstotliwości pracy radioodbiornika RSI-4. Tablica przyrządów została wykonana na bardzo wysokim poziomie i w dużej rozdzielczości tekstury (1024x1024). Kabina naszego JAKa-3 (wersja z 1944 roku) jest wyposażona w najniezbędniejszy zestaw przyrządów pilotażowo-nawigacyjnych, kontroli pracy silnika i układy sterowania. Wyposażenie to tak jak w prawdziwym JAKu-3 nie pozwalało na wykonywanie lotów w trudnych warunkach meteorologicznych. Umiejscowienie przyrządów oraz ich rodzaj odpowiada oryginałowi za wyjątkiem przeciążeniomierza. Autorzy mogli tutaj korzystać z kabiny JAKa-3 który znajduje się w muzeach lub w rękach prywatnych i stąd taka różnica. Przyrządy pracują jak najbardziej poprawnie. Nie będę tutaj opisywał szczegółowo wyposażenia kabiny JAKa-3, czytelników recenzji odsyłam do odpowiednich publikacji na ten temat. Mogę natomiast wspomnieć o najciekawszych (moim zdaniem) szczegółach kabiny. Elementem takim jest np. Radioodbiornik RSI-4, wskaźnik ciśnienia tlenu w butli wraz z aparatem tlenowym KPA-3 bis który to jest wykonany całkowicie “przestrzennie”i nie jest to tylko “płaska” tekstura znana z JAKa-3 w “symulo-strzelance” wiadomego tytułu... ;)

Wymienię teraz elementy wyposażenia kabiny wirtualnego JAKa-3 (wersja z 1944 roku), nie opiszę natomiast wersji z 2004 roku, gdyż nie miałem się czym podeprzeć (brak stosownej literatury). Podkreślam iż są to wyłącznie moje spostrzeżenia podparte literaturą którą podam na koniec recenzji. Być może istnieją jeszcze ukryte skróty klawiszowe które umożliwią nam ingerencję w poszczególne (niepracujące) elementy wyposażenia kabiny, których nie podał producent. Na dzień dzisiejszy prezentuje się to następująco:

Elementy pracujące (animowane) które znajdują się na lewej burcie oraz na lewym pulpicie kabiny samolotu to:

• dźwignia kranu odcinającego dopływ paliwa

• dźwignia zmiany skoku śmigła

• dźwignia zmiany biegu sprężarki

• dźwignia przepustnicy

• dźwignia poprawnika wysokości

• dźwignia sterowania klapami

• pokrętło sterowania klapkami odciążającymi sterów wysokości

• lampka oświetlenia przyrządów pokładowych

Elementy niepracujące które znajdują się na lewej burcie oraz na lewym pulpicie kabiny samolotu to:

• pokrętło załadowania butli awaryjnej w powietrzu

• pokrętło załadowania sieci powietrznej samolotu

• AZSy tablicy rozdzielczej instalacji elektrycznej (AZSy pracują natomiast w trybie 2D)

• pokrętło butli tlenowej

Elementy pracujące (animowane) które znajdują się na prawej burcie oraz na prawym pulpicie kabiny samolotu to:

• przełącznik NP-3 ręcznego sterowania zasłonką chłodnicy wody

• wskaźnik położenia zasłonki chłodnic wody

• pokrętło sterowania zasłonkami chłodnic oleju

• lampka oświetlenia przyrządów pokładowych

Elementy niepracujące które znajdują się na lewej burcie oraz na lewym pulpicie kabiny samolotu to:

• pokrętło kranu awaryjnego wypuszczania podwozia

• kran włączenia gazu neutralnego

• dźwignia otwierania zamków podwozia (przy awaryjnym wypuszczaniu podwozia)

• przełącznik rodzaju pracy automatu ART-4 (ręczne lub automatyczne sterowanie zasłonką chłodnicy wody)

• przełącznik rodzaju pracy radiostacji (nadawanie-odbiór)

• pokrętło kranu uruchomienia silnika

• pompka zastrzykowa paliwa

• cięgno rozrzedzania oleju

• kran rozrzedzania oleju benzyną

Elementy pracujące (interaktywne) które znajdują się na tablicy przyrządów samolotu to:

• włącznik iskrowników

• przycisk rozruchu silnika

• przycisk kontrolny lampek podwozia

• włącznik uzbrojenia

Elementy pracujące (animowane) które znajdują się na tablicy przyrządów samolotu to:

• zielone lampki sygnalizacji podwozia w położeniu - “wypuszczone”

• dźwignia kranu chowania i wypuszczania podwozia

• zestaw przyrządów pilotażowo-nawigacyjnych, kontroli pracy silnika

Elementy niepracujące które znajdują się na tablicy przyrządów samolotu to:

• cięgno przeładowania lewego karabinu maszynowego

• cięgno przeładowania prawego karabinu maszynowego

• zapadka zabezpieczająca dźwignię kranu podwozia

Elementy pracujące (animowane) które znajdują się w kabinie samolotu to:

• sterownica nożna wraz z linkami napędu steru kierunku

• drążek sterowy R-1

• lusterko wsteczne

• mechanizm otwierania i zamykania owiewki kabiny

Elementy niepracujące które znajdują się w kabinie samolotu to:

• elementy odległościowego strojenia radioodbiornika RSI-4 który znajduje się za plecami pilota

• cięgno przeładowania działka

Dodatkowo w kabinie znajdują się:

• celownik

• miska fotela pilota wraz ze stalową płyta pancerną grubości 8mm

• perfekcyjnie wykonana szyba pancerna

• odbiornik radiowy RSI-4

• stalowa płyta pancerna chroniąca  od góry głowę pilota

Z ciekawostek wymienię tutaj także efekty pracującego uzbrojenia pokładowego, oraz całkowicie animowany mechaniczny wskaźnik położenia podwozia zwany inaczej “żołnierzykiem”.

Spróbuję teraz ocenić model lotu wirtualnego JAKa-3.

Porównywałem charakterystykę manewrową naszego JAKa-3 w stosunku do jego rzeczywistego odpowiednika i muszę  napisać że faktycznie model lotu jest w zasadzie taki sam jaki był w rzeczywistości. Trudno jest przecież pisać o właściwościach samolotu kiedy się na nim nie latało. Dlatego też muszę polegać na opinii pilotów którzy latali na tym samolocie. Oceny pilotów zarówno radzieckich jak i zagranicznych są bardzo pozytywne. JAK-3 przez wielu jest porównywany do słynnego “Spitfire'a”. JAK-3 miał lepszą początkową prędkość oraz był “lżejszy” na lotki. Szczególne pochwały kierowane są w stronę znakomitej zwrotności i prędkości JAKa-3. Zaliczano go do nowej generacji samolotów o napędzie tłokowym, godnego przeciwnika Luftwaffe.

Samolot jest bardzo przyjemny w sterowaniu, bardzo zwrotny, figury wyższego pilotażu wykonuje szybko, czysto i precyzyjnie. Wymaga szczególnej uwagi w lotach na małej prędkości. Przy starcie ma tendencję do utraty kierunku w prawo (potężny moment od silnika). Można temu przeciwdziałać wychylając odpowiednio ster kierunku. Samolot osiągał prędkość maksymalną w locie poziomym równą prędkości dopuszczalnej. Miały na to oczywiście ogromny wpływ względy technologiczno-wytrzymałościowe. Zdarzały się wypadki zrywania pokrycia skrzydeł co oczywiście groziło katastrofą. Jeżeli weźmiemy pod uwagę czas oraz wojenne warunki w których powstawał nowy sprzęt to osiągnięcia biura konstrukcyjnego A. S. Jakowlewa w dziedzinie budowania samolotów myśliwskich są godne uznania. 

Oczywiście tak jak zawsze produkty firmy CaptainSim można brać w “ciemno”. Nie zawiedziemy się na ich jakości wykonania. Polecam JAKa-3 również osobom które interesują się polskim lotnictwem powojennym. Jestem zdania że lepiej posiadać jedną tak fantastycznie wykonaną replikę samolotu niż całą inną “sieczkę” którą możemy spotkać w znanym nam tytule “symulo-strzelanki”.

       Myślę że tym miłym akcentem zakończę recenzję wydanego przez CaptainSim “High Performace Pro Legendary YAK-3” dodatku do Microsoft Flight Simulator 2004 “A Century of Flight”. Mam nadzieję że niebawem znów się spotkamy przy ocenie kolejnych produktów tej firmy.  

Kołodziejski Dariusz

Konfiguracja komputera:

• Procesor - Athlon 2800XP+, 333 MHz FSB

• Pamięć operacyjna - 1,5 GB RAM Dual Channel (3x512MB RAM, Kingston 333MHz, CL2,5)

• Płyta główna – Abit An7 µGuru, nForce2 Ultra 400

• Karta graficzna – Leadtek WinFast A280LE, GeForce4 Ti 4200, 128MB, 8xAGP

• Dźwięk – nVidia Sound Storm 5.1 + głośniki 5.1 Creative Inspire P-580

• Monitor NEC FE 791SB

• Saitek X45

Literatura: 1)Z. Luranc, “JAK-1M”, Skrzydła w miniaturze 2/1991, Wydawnictwo Avia-Press, Gdańsk 1991. 2)Z. Luranc, “JAK-3”, Skrzydła w miniaturze 15/1997, Wydawnictwo Avia-Press, Gdańsk 1997. 3)Z. Luranc, “JAK-9P”, Skrzydła w miniaturze 20/1999, Wydawnictwo Avia-Press, Gdańsk 1999. 4)D. L. Leipnik, “JAK-9 Riadowyje Niebies”, Wydawnictwo Arhiv-Press, Kijów 2000.